Nha khoa Việt Hưng
Kháng sinh không thể chữa bách bệnh
Sử dụng kháng sinh thế nào cho hợp lý là một vấn đề chưa được phổ biến một cách rộng rãi trong cộng đồng dân cư nước ta. Để hiểu biết về vai trò tác dụng của kháng sinh (tác dụng có lợi và cả tác dụng không mong muốn) xin được nêu một số quan niệm về kháng sinh trong giai đoạn hiện nay.
Kháng sinh là gì?
- Kháng sinh là một chất mà ngay ở nồng độ thấp nhất nó có thể ức chế hoặc tiêu diệt được vi khuẩn hoặc vi nấm.
- Như vậy ngay từ định nghĩa về kháng sinh cũng đã cho biết một phần nào về vai trò tác dụng của chúng. Một điều cần lưu ý là kháng sinh không phải là loại thuốc chữa "bách bệnh", tức là không phải mắc bệnh gì cũng dùng kháng sinh để điều trị.
Kháng sinh được dùng trong trường hợp nào?
Kháng sinh được dùng để chữa các bệnh viêm nhiễm do vi khuẩn gây nên, đặc biệt trong các bệnh nhiễm trùng gây thành dịch và ngay cả việc dùng kháng sinh để điều trị dự phòng nhiễm trùng sau phẫu thuật tránh gây nên nhiễm trùng bệnh viện (ví dụ tiêu chảy do vi khuẩn tả, do vi khuẩn thương hàn, do vi khuẩn lỵ, viêm họng, phế quản do phế cầu hoặc Hemophilus influenzae... không bao giờ dùng kháng sinh để điều trị bệnh do virut gây ra (ví dụ bệnh sởi, bệnh cúm, bệnh AIDS, SARS, cúm H5N1, viêm gan do virut, viêm gan A, B, C, D, E...). Tuy vậy, trong một số bệnh truyền nhiễm do virut nhưng bị bội nhiễm thêm vi khuẩn thì phải dùng kháng sinh để điều trị (ví dụ bệnh cúm biến chứng viêm phế quản - phổi, thủy đậu bị bội nhiễm nhiễm trùng da...). Ngoài việc dùng kháng sinh để diệt vi khuẩn, kháng sinh không dùng để chữa các bệnh khác ví dụ ho, dị ứng, đau cơ khớp...
Dùng kháng sinh thế nào cho hợp lý?
- Như trên vừa trình bày là việc sử dụng kháng sinh chỉ dùng khi mắc bệnh nhiễm vi khuẩn.
- Ban đầu nên dùng kháng sinh có phổ hẹp.
- Phải dùng đủ liều lượng và đủ thời gian. Vấn đề này rất cần sự chính xác của thầy thuốc khám bệnh, kê đơn và căn dặn cặn kẽ để người bệnh hiểu được tầm quan trọng của việc dùng thuốc kháng sinh hợp lý mới có tác dụng nếu không nó sẽ tác dụng ngược lại.
- Cần phải dựa vào phác đồ điều trị của Bộ Y tế, cơ sở y tế nào có đủ điều kiện làm kháng sinh đồ thì nên dựa vào kết quả của kháng sinh đồ để tham khảo thêm trong việc lựa chọn kháng sinh thích hợp điều trị cho mỗi một bệnh nhiễm khuẩn khác nhau.
- Người thầy thuốc khi kê đơn nên dựa vào khả năng sẵn có và khả năng tài chính (rẻ tiền) của người bệnh. Nếu đơn được kê với các biệt dược khó tìm và giá cả đắt thì người bệnh khó thực hiện hoặc không thực hiện được y lệnh của thầy thuốc và nếu như vậy thì bệnh nhiễm trùng khó được điều trị không những làm nguy hiểm đến tính mạng của người bệnh mà ở một chừng mực nào đó có khả năng làm cho mầm bệnh lây lan nhanh hơn.
Dùng thuốc kháng sinh không hợp lý có hại như thế nào?
- Bệnh không khỏi và bệnh diễn biến nặng thêm gây nguy hiểm cho tính mạng bệnh nhân. Trong các vụ dịch sẽ làm cho mầm bệnh lây lan nhanh hơn.
- Làm cho vi khuẩn dễ bị nhờn thuốc (kháng thuốc).
Có nên phối hợp thuốc kháng sinh không?
- Không phải bất kỳ một bệnh nhiễm khuẩn nào cũng phối hợp thuốc kháng sinh mà chỉ phối hợp các thuốc kháng sinh trong một số trường hợp như đa chấn thương trong tai nạn giao thông, tai nạn lao động; viêm tủy xương nguyên phát hay thứ phát; kết quả kháng sinh đồ cho thấy vi khuẩn kháng lại nhiều thuốc kháng sinh (đa kháng thuốc) như vi khuẩn S.aureus, Pseudomonas aeruginosa, E.coli, vi khuẩn lao...). Tuy vậy, khi phối hợp thuốc kháng sinh cũng cần lưu ý một số điểm sau: Phối hợp phải đúng, thuốc kháng sinh phải khác họ, không có sự tương tác bất lợi giữa các loại kháng sinh; khả năng tuân thủ y lệnh của người bệnh cao, số lần dùng thuốc trong ngày ít, khả năng chi trả thấp, đường đưa thuốc vào cơ thể thuận lợi nhất.
- SKĐS